SENSUM: „szósty zmysł” maszynisty

• SENSUM jest odpowiedzią branży kolejowej na wyzwania ekonomiczne i ekologiczne dzisiejszego świata.
• SENSUM to oprogramowanie dające dodatkowe wsparcie dla maszynisty, „szósty” zmysł pozwalający na świadomą i oszczędną jazdę, dzięki której pociąg pobiera znacznie mniej energii trakcyjnej.
• SENSUM to po łacinie „wrażliwość”. Oznacza przede wszystkim wyczucie zmieniającej się sytuacji na szlaku i podpowiedź co do optymalnego stylu prowadzenia pociągu. To też wrażliwość na problemy środowiskowe, tak aby czerpać mniej energii i obniżać ślad węglowy przejazdu.

 SENSUM: testujemy!

Jesteśmy w trakcie najważniejszego etapu wdrażania SENSUM: testów eksploatacyjnych systemu na pojazdach kolejowych wybranych przewoźników.

II faza testów

Bezpieczeństwo, efektywność działania systemu w różnych warunkach atmosferycznych i poziom oszczędności – weryfikację m. in. tych parametrów zakłada trwająca właśnie, druga faza testów SENSUM. System testowali dotąd maszyniści z Kolei Mazowieckich i Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej. Teraz dołączyły do nich Koleje Śląskie, Koleje Wielkopolskie oraz Koleje Małopolskie. Projekt realizowany jest w ramach Centrum Efektywności Energetycznej Kolei.

W tej fazie potwierdzony zostanie między innymi poziom oszczędności energii generowany przez maszynistów korzystających z systemu, przesyłanie ostrzeżeń dotyczących bezpieczeństwa na szlaku pomiędzy tabletami oraz skuteczność działania systemu w różnych warunkach szlakowych, atmosferycznych, itp.

I faza testów

W listopadzie i grudniu 2022 roku 5 maszynistów Kolei Mazowieckich i 14 maszynistów Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej zrealizowało prawie 150 przejazdów, które potwierdziły wysoką precyzję systemu i prawidłowość danych teletechnicznych. KM i ŁKA, jako liderzy uczestniczący w rozwoju i wdrożeniu systemu, współtworzą to innowacyjne rozwiązanie poprawiające efektywność, bezpieczeństwo, a także punktualność przewozów.

Jakie najważniejsze korzyści z SENSUM potwierdzono w testach?

Płynna jazda = mniej zużytej energii.

SENSUM uzupełnia brakujące elementy w świadomości sytuacyjnej maszynistów, sprawiając, że „widzą” oni znacznie więcej. Działa podobnie do nawigacji samochodowej, która np. wskazuje ograniczenia prędkości czy utrudnienia na trasie. Dzięki temu maszynista może z wyprzedzeniem zareagować, dostosowując styl i prędkość jazdy prowadząc pociąg bardziej równomiernie – bez gwałtownego hamowania czy przyspieszania. Przekłada się to bezpośrednio na optymalizację techniki jazdy, a przy tym zmniejsza ilość zużytej energii trakcyjnej lub paliwa.

„Mam już sześć lat doświadczenia jako maszynista i wiem, że najwięcej energii – zarówno własnej jak i pojazdu – traci się na tzw. forsownej jeździe. Taki rodzaj jazdy powoduje zmniejszenie komfortu podróży, ponieważ opiera się na gwałtownym rozpędzaniu i hamowaniu składu, które nie zawsze jest potrzebne. Teraz tablet mówi wcześniej , że nie muszę jechać z pełną prędkością, aby dojechać do następnego przystanku na czas i przejeżdżam ten odcinek zużywając mniej energii” – powiedział Filip Pełkowski, maszynista KM.

Wsparcie w punktualnej jeździe

Na kolei jazda punktualna to taka, w której pociąg pokonuje dane odcinki w ściśle określonym, uprzednio zdefiniowanym czasie – nie wjeżdża na stację docelową ani wcześniej, ani później. W trakcie testów maszyniści docenili, że SENSUM pomaga im jeździć planowo, przekazując wskazówki na podstawie przeanalizowania m. in. specyfiki ruchu kolejowego na danym obszarze, czasu dojazdu czy nagłych ograniczeń. Wartością systemu jest konkretna podpowiedź, typu „zwolnij do 20 km/h”, a nie tylko rutynowa informacja o stanie szlaku, czy limicie prędkości. Jednocześnie zwrócono uwagę, aby podczas dojazdu do stacji podawać informacje o odległości (w metrach), a nie czasie dojazdu (w minutach). Tego typu podpowiedzi są bardzo cenne i zostaną uwzględnione w trakcie dopracowywania SENSUM i przetestowane w kolejnej fazie.

Interfejs, czyli przyjazna „twarz” SENSUM

SENSUM jest nie tylko zaawansowany technologicznie, ale też przyjazny dla użytkownika. Interfejs – wygląd ekranu tabletu - został opracowany na podstawie sugestii samych maszynistów, tak aby ilość i układ prezentowanych informacji była przyjazna graficznie i jak najlepiej dostosowana do ich potrzeb.

W planach jest wprowadzenie kompatybilności z innymi urządzeniami, na których pracuje maszynista. W testach padły m. in. sugestie dotyczące zintegrowania aplikacji z wyświetlanym na tablecie przewoźnika rozkładem jazdy.

Kolejowy „GPS” działający w czasie rzeczywistym

Podobnie jak „zgłaszanie utrudnień” w GPSie, SENSUM umożliwia komunikację pomiędzy maszynistami w ramach systemu. Ta funkcjonalność również została potwierdzona w testach. Kierujący zgłaszali utrudnienia, np. oblodzenie, ograniczenie widoczności czy tzw. madę (nazywaną „śliską szyną”). Docelowo SENSUM przeanalizuje i prześle informację o możliwości wystąpienia zjawiska do wszystkich pojazdów w zasięgu. Dostęp do tego rodzaju komunikatów w czasie rzeczywistym w oczywisty sposób wpłynie na bezpieczeństwo całego ruchu kolejowego. W ramach kolejnych faz testowania oraz w trakcie rozwoju produktu ta i inne funkcje będą dodawane do systemu, który ma jeszcze wiele technologicznych i informatycznych możliwości. Jak w każdym tego typu rozwiązaniu kluczowe jest, aby jak najwięcej pojazdów w całym kraju z niego korzystało. Efekt skali sprawi, że wskazania systemu będą dokładniejsze i pełniejsze.

Ko-kreacja, czyli proces rozwoju SENSUM

Testy SENSUM są realizowane w ramach branżowej inicjatywy Centrum Efektywności Energetycznej Kolei (CEEK). To kolejny etap procesu rozwoju tej innowacji, który rozpoczął się w lutym 2020 r. Wtedy odbyły się pierwsze warsztaty poświęcone oszczędnej jeździe, w których uczestniczyli maszyniści oraz maszyniści-instruktorzy ze spółek kolejowych z całej Polski, zarówno towarowych jak i pasażerskich. Wypracowane wnioski z warsztatów były pomocne w tworzeniu systemu, a zgłoszone uwagi zostały uwzględnione w dalszych pracach nad SENSUM Obecna faza testowa jest naturalną konsekwencją poprzednich dwóch etapów rozwoju systemu w modelu ko-kreacji, czyli wspólnego tworzenia wartościowego rozwiązania, jak najlepiej dopasowanego do potrzeb końcowego odbiorcy.

W ten właśnie sposób: etapami, w ścisłej kooperacji z przewoźnikami, którzy w każdej iteracji sprawdzają zasadność i użyteczność przyjętych rozwiązań, projekt prowadzi PGE Energetyka Kolejowa we współpracy z polskimi informatykami i inżynierami z firmy REDS. To unikatowe podejście na rynku kolejowym i dowód na udaną współpracę B2B.

Partnerzy programu